Mastiek kauwgom, ook bekend als mastika kauwgom, heeft een fascinerende geschiedenis die teruggaat tot de oudheid. Dit natuurlijke wonder is niet zomaar een moderne uitvinding, maar een product met wortels die diep in de tijd verankerd zijn. Al duizenden jaren voordat de eerste bubblegum in winkels verscheen, kauwden mensen in het Middellandse Zeegebied op de hars van de mastiekboom. Daarom zullen we je in deze blog alles over geschiedenis van mastiek kauwgom vertellen.
De mastiek plant
Mastiek kauwgom is afkomstig van de mastiekboom (Pistacia lentiscus), een groenblijvende struik of kleine boom die behoort tot de familie van de pruikenboomachtigen (Anacardiaceae). Hoewel deze boom het meest bekend is van het Griekse eiland Chios, komt hij ook voor in andere delen van het Middellandse Zeegebied, van de Canarische Eilanden in het westen tot Iran in het oosten.
De mastiekboom is een taaie plant die goed gedijt in droge, rotsachtige gebieden en kan groeien tot een hoogte van 3 tot 5 meter. Hij heeft een dichte, ronde kroon met leerachtige, donkergroene bladeren die het hele jaar door aan de boom blijven. In de lente produceert de boom kleine, roodachtige bloemen die later uitgroeien tot kleine, ronde vruchten.
Wat de mastiekboom echt bijzonder maakt, is de hars die hij produceert. Deze hars, bekend als mastiek, wordt gewonnen door ondiepe insnijdingen in de bast van de boom te maken. De hars druppelt vervolgens uit deze sneden en stolt in de vorm van tranen of druppels. Deze kristalheldere druppels worden vervolgens verzameld en verwerkt tot mastiek kauwgom en andere producten.
De mastiekboom is niet alleen waardevol vanwege zijn hars, maar speelt ook een belangrijke ecologische rol. Hij is goed bestand tegen droogte en bosbranden, en helpt zo bij het voorkomen van bodemerosie in de vaak droge en rotsachtige gebieden waar hij groeit. Bovendien bieden de dichte takken en bladeren van de boom een belangrijke habitat voor verschillende diersoorten in het Middellandse Zeegebied.
Waar begon het gebruik van mastiekgom?
Het gebruik van mastiek gaat ontzettend vroeg terug, met enkele van de vroegste vermeldingen die dateren uit de tijd van het oude Griekenland. Waar het begon is moeilijk vast te stellen. Hier zijn enkele belangrijke punten over de vroege geschiedenis van mastiek:
1. Prehistorisch gebruik: Hoewel niet specifiek voor mastiek, is er bewijs dat mensen al in prehistorische tijden op natuurlijke harsen kauwden. Dit suggereert dat het gebruik van harsen als kauwgom een zeer oude praktijk is.
2. Oude Griekenland: Een van de vroegste gedocumenteerde gebruiken van mastiek als kauwgom komt uit het oude Griekenland. De Grieken gebruikten mastiek voor mondverzorging, om hun adem te verfrissen en hun tanden te reinigen.
3. Medicinaal gebruik: In de 5e eeuw v.Chr. schreef Hippocrates, de beroemde Griekse arts, mastiek voor als remedie tegen verschillende aandoeningen. Dit toont aan dat het medicinale gebruik van mastiek al minstens 2500 jaar oud is.
4. Romeinse periode: Tijdens de Romeinse periode was het gebruik van mastiek wijdverspreid. De Romeinen adopteerden veel Griekse praktijken, inclusief het gebruik van mastiek voor zowel medicinale als cosmetische doeleinden.
5. Vroege geschreven vermelding: Een van de vroegste geschreven vermeldingen van een pijnstiller die mastiek bevatte, dateert uit de 9e eeuw na Christus. Dit recept, dat gom mastiek en gemalen bilzekruidzaden bevatte, wordt beschouwd als het vroegst bekende geschreven voorschrift voor een pijnstiller. Dat maakt het ook een van de eerste inkijkjes in de bijwerkingen van mastiek kauwgom.
Oude Griekenland
In het oude Griekenland speelde mastiek een belangrijke rol in het dagelijks leven, met toepassingen die verrassend veel overeenkomsten vertonen met het moderne gebruik van kauwgom. De Grieken waren een van de eerste beschavingen die niet alleen op mastiek kauwden, maar ook alle andere voordelen ervan benutten.
Allereerst werd mastiek in het oude Griekenland gebruikt als een vorm van mondverzorging. De Grieken kauwden op de hars om hun adem te verfrissen en hun tanden te reinigen, een praktijk die sterk lijkt op hoe we vandaag de dag kauwgom gebruiken. Ze merkten dat het kauwen op mastiek hun mond schoon hield en tandvleesontstekingen kon voorkomen. Dit inzicht in de mondverzorgende eigenschappen van mastiek is wetenschappelijk bevestigd in moderne studies, die aantonen dat mastiek inderdaad antibacteriële eigenschappen bezit die kunnen helpen bij het bestrijden van tandplak en tandvleesaandoeningen.
Daarnaast gebruikten de oude Grieken mastiek voor medicinale doeleinden. Ze ontdekten dat het kauwen op mastiek kon helpen bij spijsverteringsproblemen en maagklachten. Deze toepassing vindt een directe parallel in het moderne gebruik van mastiek als natuurlijk middel tegen maagzuur en andere spijsverteringsklachten.
Mastiek werd ook gewaardeerd om zijn geur. De Grieken gebruikten het als een soort parfum en als smaakmaker in voedsel en dranken. Deze praktijk zien we terug in het moderne gebruik van mastiek als smaakstof in verschillende Griekse en Turkse gerechten en dranken, zoals de bekende Griekse likeur Mastiha.
Een interessante parallel met modern kauwgomgebruik is dat mastiek in het oude Griekenland ook werd gebruikt als een manier om stress te verminderen en de concentratie te verbeteren. Filosofen en denkers kauwden vaak op mastiek tijdens hun overpeinzingen, vergelijkbaar met hoe sommige mensen vandaag de dag kauwgom gebruiken om zich beter te kunnen concentreren of om nervositeit tegen te gaan.
Bovendien werd mastiek in het oude Griekenland gebruikt als een soort sociale activiteit. Het kauwen op mastiek tijdens gesprekken en bijeenkomsten was een geaccepteerde gewoonte, net zoals het delen van kauwgom vandaag de dag een sociale interactie kan zijn.
De Grieken waren zich ook bewust van de conserverende eigenschappen van mastiek. Ze gebruikten het om wijn te conserveren en de smaak te verbeteren. Tot op de dag van vandaag wordt dit nog steeds gedaan in de productie van traditionele Griekse wijnen.
Tot slot werd mastiek in het oude Griekenland ook gebruikt in de kunst en als bouwmateriaal. Het werd gemengd met andere materialen om verf en vernis te maken, en werd gebruikt als een soort lijm in de bouw. Deze toepassingen vinden hun moderne equivalent in het gebruik van mastiek in de productie van verschillende industriële producten.
De veelzijdige toepassingen van mastiek in het oude Griekenland laten zien hoe geavanceerd deze beschaving was in het herkennen en benutten van natuurlijke hulpbronnen. Het feit dat veel van deze toepassingen nog steeds relevant zijn in onze moderne samenleving, benadrukt de tijdloze waarde van dit bijzondere natuurproduct.
Historische feitjes over mastiek kauwgom
De geschiedenis van mastiek kauwgom gaat dus ver terug. Vandaar dat we nog een aantal leuke feitjes uit de geschiedenis van mastiek kauwgom willen uitlichten:
• De mastiekboom wordt ook wel de “huilende boom” genoemd vanwege de traanvormige druppels hars die uit de stam vloeien.
• In het oude Egypte werd mastiek gebruikt bij het mummificatieproces, wat aantoont hoe ver terug het gebruik van deze substantie gaat.
• De Romeinse keizer Tiberius belastte de productie van mastiek op Chios, wat aantoont hoe waardevol deze grondstof in de oudheid was.
• Tijdens het Ottomaanse rijk was de productie van mastiek zo belangrijk dat de dorpen op Chios waar het werd geproduceerd, speciale privileges kregen, waaronder belastingvrijstellingen.
• Christopher Columbus kauwde naar verluidt op mastiek tijdens zijn reizen om zijn tanden gezond te houden en zijn adem fris.
• In de middeleeuwen werd mastiek gebruikt als ingrediënt in vernis voor schilderijen, waaronder werken van beroemde kunstenaars als Leonardo da Vinci.
• De naam “mastiek” komt van het Griekse woord “mastichein”, wat “knarsen met de tanden” betekent – een duidelijke verwijzing naar het kauwen.
• Mastiek werd in het verleden zo waardevol geacht dat het soms werd gebruikt als een vorm van valuta.
• In de 14e en 15e eeuw controleerden de Genuezen de handel in mastiek en bouwden ze versterkte dorpen op Chios om de productie te beschermen.
• Sultan Selim I van het Ottomaanse Rijk vaardigde in de 16e eeuw een decreet uit dat de doodstraf oplegde aan iedereen die mastiekbomen beschadigde.
• De productie van mastiek is zo arbeidsintensief dat het vaak wordt beschouwd als een van de duurste natuurlijke harsen ter wereld.
• In de 19e eeuw werd mastiek gebruikt als basis voor sommige van de eerste fotografische emulsies.
• Traditioneel werd mastiek geoogst door vrouwen, terwijl mannen verantwoordelijk waren voor het onderhoud van de bomen.
• De mastiekboom kan meer dan 100 jaar oud worden en blijft gedurende zijn hele leven hars produceren.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten Griekse soldaten mastiek om kleine wonden te behandelen vanwege de antibacteriële eigenschappen.
• In de orthodoxe christelijke traditie wordt mastiek soms gebruikt in wierook die tijdens religieuze ceremonies wordt gebrand.
• De mastiekboom is zo belangrijk voor Chios dat het eiland soms “het mastiekeiland” wordt genoemd.
• In 2015 werd de traditionele mastiekcultuur van Chios opgenomen op de UNESCO-lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed.
Benieuwd naar echte mastiek kauwgom? Bekijk dan onze shoppagina!