Chios mastic gum wordt vaak geprezen als een van de oudste vormen van kauwgom, maar is het werkelijk de alleroudste? Hoewel Chios mastic een indrukwekkende geschiedenis heeft die teruggaat tot de antieke Griekse beschaving, is het niet de absolute oudste vorm van kauwgom die we kennen. Er zijn namelijk aanwijzingen dat mensen al duizenden jaren vóór de ontdekking van mastic gum op verschillende natuurlijke harsen kauwden. Van berkenhars in het prehistorische Noord-Europa tot chicle in Midden-Amerika, de geschiedenis van kauwgom is divers en gaat verder terug dan veel mensen beseffen. Chios mastic neemt echter wel een bijzondere plaats in binnen deze rijke geschiedenis, vanwege zijn langdurige en gedocumenteerde gebruik, unieke eigenschappen en culturele betekenis. Laten we eens dieper duiken in de fascinerende wereld van oude kauwgomsoorten en ontdekken waar Chios mastic precies in dit verhaal past.
Oudere vormen van kauwgom
De geschiedenis van kauwgom gaat veel verder terug dan de meeste mensen zich realiseren, met vormen die duizenden jaren ouder zijn dan Chios mastic. Laten we een reis maken door de tijd en de oudste bekende vormen van kauwgom verkennen:
1. Berkenhars (Neolithicum, ca. 7000 v.Chr.):
De oudste bekende vorm van kauwgom is berkenhars, gevonden in Kierikki, Finland. Archeologen ontdekten kauwgomklompjes met tandafdrukken, daterend uit ongeveer 5000 v.Chr. Soortgelijke vondsten zijn gedaan in Zweden, met enkele exemplaren die zelfs teruggaan tot 7000 v.Chr. Deze prehistorische ‘kauwgom’ werd waarschijnlijk gebruikt voor zijn antiseptische eigenschappen en mogelijk om gereedschap te repareren.
2. Teer uit berkenbast (Mesolithicum, ca. 8000 v.Chr.):
In Huseby Klev, Zweden, vonden archeologen kauwgom gemaakt van teer uit berkenbast, daterend uit ongeveer 8000 v.Chr. Deze vondst is bijzonder interessant omdat wetenschappers erin slaagden om DNA te extraheren uit de tandafdrukken, wat inzicht gaf in de genetische samenstelling van de prehistorische kauwers.
3. Hars van de sapodillaboom (Mayabeschaving, ca. 2000 v.Chr.):
De Maya’s en Azteken kauwden op ‘chicle’, de natuurlijke latex van de sapodillaboom. Dit gebruik gaat terug tot minstens 2000 v.Chr. en vormde later de basis voor de moderne kauwgomindustrie in de late 19e eeuw.
4. Hars van de pistacheboom (Midden-Oosten, ca. 7000 v.Chr.):
In het Midden-Oosten werd de hars van verschillende Pistacia-soorten gebruikt als kauwgom. Archeologische vondsten suggereren dat dit gebruik teruggaat tot het Neolithicum, rond 7000 v.Chr.
5. Wattlesap (Aboriginals in Australië, tijdperk onbekend):
Australische Aboriginals kauwden op een substantie gemaakt van wattlesap en as. Hoewel de exacte ouderdom van deze praktijk onbekend is, gaat het waarschijnlijk duizenden jaren terug.
6. Suikerdennenhars (Noord-Amerikaanse indianen, tijdperk onbekend):
Verschillende inheemse stammen in Noord-Amerika kauwden op de hars van suikerdennen. Deze praktijk heeft waarschijnlijk een zeer lange geschiedenis, hoewel de exacte ouderdom moeilijk te bepalen is.
7. Coca-bladeren (Andes, ca. 8000 v.Chr.):
Hoewel niet strikt een kauwgom, het kauwen op coca-bladeren in de Andes-regio gaat terug tot ongeveer 8000 v.Chr. Deze praktijk heeft enkele overeenkomsten met het gebruik van kauwgom, zoals het stimuleren van speekselproductie en het verfrissen van de adem.
Deze voorbeelden tonen aan dat het kauwen op natuurlijke substanties voor medicinale, verfrissende of simpelweg plezierige doeleinden een praktijk is die diep geworteld is in de menselijke geschiedenis. Van de koude bossen van Noord-Europa tot de tropische jungle van Midden-Amerika, mensen hebben altijd creatieve manieren gevonden om de natuurlijke hulpbronnen om hen heen te benutten voor dit doel.
Het is fascinerend om te zien hoe deze oude praktijken de basis hebben gelegd voor wat uiteindelijk zou uitgroeien tot de moderne kauwgomindustrie. Elk van deze vroege vormen van kauwgom had zijn eigen unieke eigenschappen en culturele betekenis, net zoals Chios mastic dat later zou hebben in de Griekse en Mediterrane cultuur.
En mastic gum dan?
Chios mastic gum, hoewel niet de alleroudste vorm van kauwgom, neemt een belangrijke plaats in binnen de tijdlijn van kauwgomgeschiedenis. Laten we eens kijken hoe het zich verhoudt tot de oudere vormen:
Tijdlijn en oorsprong:
Chios mastic gum komt van de mastiekboom (Pistacia lentiscus var. chia), die voornamelijk groeit op het Griekse eiland Chios. Het gebruik ervan als kauwgom gaat terug tot de antieke Griekse beschaving, met de eerste gedocumenteerde vermeldingen daterend uit ongeveer 500 v.Chr. Dit plaatst Chios mastic gum enkele duizenden jaren later dan de oudste bekende vormen van kauwgom, zoals berkenhars (ca. 7000 v.Chr.) of teer uit berkenbast (ca. 8000 v.Chr.).
Historische context:
Terwijl de prehistorische kauwgomvormen vaak lokaal en in relatieve obscuriteit werden gebruikt, kreeg Chios mastic gum al snel bekendheid in de hele antieke wereld. De Griekse filosoof Theophrastus (371-287 v.Chr.) schreef er al over in zijn werk “Enquiry into Plants”, wat aantoont dat het gebruik ervan wijdverspreid en goed gedocumenteerd was in die tijd.
Continuïteit van gebruik:
Een opvallend aspect van Chios mastic gum is de continuïteit van zijn gebruik. Terwijl veel oudere vormen van kauwgom in de vergetelheid raakten of slechts in beperkte gebieden werden gebruikt, bleef Chios mastic gum populair gedurende de Romeinse periode, de Middeleeuwen, en tot op de dag van vandaag. Deze ononderbroken traditie van meer dan 2500 jaar maakt het uniek onder kauwgomsoorten.
Culturele en economische impact:
Anders dan bij veel prehistorische kauwgomvormen, heeft Chios mastic gum een aanzienlijke culturele en economische impact gehad. Het werd een belangrijk handelsproduct in het Middellandse Zeegebied en daarbuiten, en speelde een rol in de geopolitiek van de regio. De productie ervan op Chios werd zo waardevol geacht dat het eiland speciale privileges kreeg onder verschillende heersers, waaronder de Byzantijnen en de Ottomanen.
Medicinaal en culinair gebruik:
Terwijl vroege kauwgomvormen vaak werden gebruikt voor hun praktische eigenschappen (zoals het repareren van gereedschap) of eenvoudigweg voor het plezier van het kauwen, werd Chios mastic gum al vroeg erkend voor zijn medicinale en culinaire toepassingen. Hippocrates, de ‘vader van de geneeskunde’, schreef over de gezondheidsvoordelen ervan in de 5e eeuw v.Chr.
Wetenschappelijke erkenning:
In tegenstelling tot veel oudere kauwgomvormen, is Chios mastic gum uitgebreid wetenschappelijk onderzocht. Moderne studies hebben de traditionele gebruiken ervan vaak bevestigd, wat heeft geleid tot een heropleving van de interesse in dit oude product.
Beschermde status:
In 1997 kreeg Chios mastic de status van Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB) van de Europese Unie, wat de unieke aard en historische betekenis ervan onderstreept. Geen enkele andere oude kauwgomvorm geniet een dergelijke moderne erkenning en bescherming.
Samenvattend, hoewel Chios mastic gum niet kan claimen de alleroudste vorm van kauwgom te zijn, neemt het een unieke positie in binnen de geschiedenis van kauwgom. Het combineert een respectabele ouderdom met een ononderbroken gebruikstraditie, uitgebreide documentatie, en blijvende relevantie in de moderne wereld. Deze factoren maken Chios mastic gum tot een brug tussen de oudste kauwgomtradities en hedendaags gebruik, wat het een bijzondere plaats geeft in de tijdlijn van kauwgomgeschiedenis.
Conclusie
Dus is Chios mastic gum nou echt de oudste vorm van kauwgom? Het korte antwoord is nee, maar dat vertelt niet het hele verhaal. Hoewel er oudere vormen van kauwgom zijn ontdekt, zoals berkenhars uit het Neolithicum, neemt Chios mastic gum een unieke en belangrijke plaats in binnen de geschiedenis van kauwgom.
Chios mastic gum mag dan niet de titel van ‘oudste kauwgom’ claimen, maar het is wel een van de oudste continu gebruikte en gedocumenteerde vormen van kauwgom ter wereld. Met een geschiedenis die meer dan 2500 jaar teruggaat, heeft het de tand des tijds doorstaan op een manier die veel van zijn voorgangers niet hebben gedaan.
Wat Chios mastic gum echt bijzonder maakt, is niet zozeer zijn ouderdom, maar zijn blijvende relevantie en impact. Van de antieke Griekse beschaving tot de moderne tijd heeft het een ononderbroken traditie van gebruik gekend, zowel voor plezier als voor medicinale doeleinden. Deze duurzaamheid, gecombineerd met zijn unieke eigenschappen en culturele betekenis, maakt Chios mastic gum tot een levend stuk geschiedenis.
Bovendien heeft Chios mastic gum, in tegenstelling tot veel oudere kauwgomvormen, de overgang naar de moderne tijd succesvol gemaakt. Het wordt nog steeds geproduceerd, bestudeerd en gewaardeerd, met een beschermde status die zijn unieke karakter erkent.